2025-ci il Ukraynanın Avropaya inteqrasiya üçün çox uğurlu il ola bilər, təbii ki, Ukrayna imkanlardan istifadə edərsə. Xüsusilə, Ukraynaya dost olan iki ölkənin - Polşa və Danimarkanın Avropa İttifaqı (Aİ) Şurasına sədrliyi dönəmi başlayıb. Varşava artıq Kiyevin Aİ-yə daxil olmasını sürətləndirmək üçün təkliflər verir. Və Kiyev Polşanın sədrliyi dövründə mümkün qədər sürətli danışəqlara ümid edir.
Bəs həqiqətənmi hər şey bu qədər sadədir? Danışıqlar, məsələn, kənd təsərrüfatı sahəsinə çatanda Polşanın mövqeyi necə olacaq? Polşadakı prezident seçkiləri kampaniyası Varşavanın həm Ukrayna-Aİ danışıqları, həm də işğalçı Rusiyaya qarşı müharibədə Ukraynanı dəstəkləməsi ilə bağlı mövqeyinə təsir edəcəkmi?
Polşanın Ukraynadakı müvəqqəti işlər vəkili Pyotr Lukaseviç “Zn.ua”ya geniş müsahibə verib. AYNA diplomatın müsahibəsini istinad və ixtisarla təqdim edir:
- Polşanın Baş naziri Donald Tusk bu yaxınlarda bəyan etdi ki, Varşava Polşanın Aİ Şurasına sədrliyi dövründə Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı istənilən danışıqlarda fəal iştirak edəcək. Bəs bu danışıqların məqsədi nə olacaq? Varşavanın bu müharibənin sonunu necə gördüyünü anlamaq bizim üçün çox vacibdir...
- Polşa əvvəldən də, indi də Ukraynanı azad və müstəqil dövlət kimi NATO və Aİ-yə daxil olmaq cəhdlərində tam dəstəkləyir və dəstəkləməyə davam edəcək. Ukrayna beynəlxalq hüququn təsbit etdiyi sərhədləri daxilində qalmalı və şübhəsiz ki, cinayətkar Rusiya ilə bu ədalətsiz müharibədə ədalətli şəkildə qalib gəlməlidir. Vurğulamaq istərdim: tam ədalətli. Bu, bizim strateji hədəfimizdir - Ukrayna bu müharibədə qalib gəlsin.
- İndi Avropada müxtəlif mümkün danışıqlar formatları haqqında danışmağa başlayıblar. Bu yaxınlarda Almaniya kanslerliyinə namizəd Fridrix Merz müharibənin dayandırılması ilə bağlı ümumi Avropa mövqeyini inkişaf etdirmək üçün Almaniya, Fransa, Polşa və Böyük Britaniyadan ibarət Təmas Qrupunun yaradılmasını təklif etdi. Varşavanın bu təklifə münasibəti necədir?
- Bizim üçün əsas odur ki, Polşa Mərkəzi Avropa ölkəsidir və Ukrayna da bu regiona aiddir. Biz Ukraynanı sadəcə olaraq hücuma məruz qalan və döyüşən ölkə kimi qəbul etmirik. Bizim üçün bu ölkə Avropanın bir hissəsidir. Ortaq məsuliyyət nə deməkdir? Təbii ki, Polşa öz avropalı tərəfdaşları ilə birlikdə vəziyyəti həll etməyə çalışacaq. Çünki Ukraynadakı müharibə Avropadakı müharibədir, hamımızın olduğu bu regionda müharibədir.
2022-ci ildən Polşa ikitərəfli münasibətlərimiz çərçivəsində Ukraynaya kömək etməkdə çox fəal iştirak edir. Lakin bundan əlavə, Polşa Aİ-nin və xüsusilə sizin qeyd etdiyiniz kimi böyük ölkələrdən - Fransa və Almaniyadan yaradılmış yardım zəncirinin bir hissəsidir.
Donald Tusk və Volodimir Zelensky arasında təmaslar indi çox vacibdir. Cənab Tusk digər ölkələri Ukraynaya kömək etmək üçün maksimum dərəcədə cəlb etmək üçün çalışır. Polşa çoxvektorlu şəkildə fəaliyyət göstərir: biz həm Ukrayna ilə ayrıca, həm də Aİ ölkələri ilə əməkdaşlıq edirik. Baş nazir Tuskun bu səyləri çox vacibdir, çünki o, Aİ-də mühüm rol oynayır və ona qulaq asırlar. Belə imkanlardan, bir-birini tanımaqdan, ümumi əlaqələrdən ümumi işə kömək etmək üçün istifadə etmək vacibdir.
Polşa Ukraynaya hərbi yardım etmiş və göstərməkdə davam edən ölkədir. Amma bundan başqa, biz qonşuyuq və şübhəsiz ki, mehriban qonşuluq münasibətlərimiz olmalıdır. Axı Polşanın təhlükəsizliyi həm də Ukraynanın təhlükəsizliyindən asılıdır. Çünki biz yaxınıq, eyni bölgədəyik. Biz Ukrayna ilə sıx bağlıyıq - bura iqtisadiyyat, sosial həyat və tarix daxildir. Çoxlu müxtəlif kəsişmə vektorlarımız var.
- Bəzi ölkələrdə, hətta yüksək rəsmi səviyyədə artıq bəyanatlar verilir ki, Ukrayna müharibəni dayandırmaq üçün ərazisinin bir hissəsini Rusiyaya verməlidir. Ancaq son vaxtlar bizi ən çox təəccübləndirən Polşa oldu. Aparılan sosioloji sorğu göstərib ki, polyakların 55%-i Ukrayna ərazisinin bir hissəsindən imtina etməli olsa belə, müharibəyə son qoyulmalı olduğuna inanır. İctimai rəydə bu dəyişikliyin səbəbi nədir? Bu baxış Varşavanın rəsmi mövqeyinə çevrilə bilərmi?
- Hökumət nümayəndəsi, diplomatik missiyanın rəhbəri, hətta keçmiş hərbçi kimi vurğulamaq istərdim: biz bu fikirlə qətiyyən razı deyilik. Çünki indi təcavüzkarla nəyisə danışa biləcəyiniz, onun nədəsə xeyirxah olması, nəsə edə biləcəyinə inam yoxdur. Ona görə də sizin dediyinizi təklif edən ölkələrin səsinə qulaq asmamalısınız. Axı onlar öz ölkələrinin strategiyası haqqında düşünürlər, amma ümumi baxışları yoxdur. Baş verənlər taktikanın strategiyadan üstünlüyüdür. Amma bilirik ki, taktika strategiya müəyyən edə bilməz. Hər şey əksinədir. Cəbhədəki müəyyən hərəkətlər isə baş verənlərin ümumi strategiyasını müəyyən etmir.
Sözügedən sorğuya gəlincə, mən ekspert deyiləm ki, belə sorğulara qiymət verəm. Lakin bu cür sorğular dərin tədqiqatlar deyil və onları super elmi hesab etmək olmaz. Rəhbərlərimlə, yəni nazirlərlə, yüksək vəzifəli məmurlarla söhbətlərdə Ukraynaya 100 faiz dəstək hiss edirəm. 30 yox, 50 yox, tam 100 faiz Ukraynanın arzularını dəstəkləyirik.
Təbii ki, qaçqınlara ev sahibliyi edən ölkədə müəyyən yorğunluq yarana bilər, bu, normaldır. Əfqan və suriyalı qaçqınları qəbul edən ölkələrdə də belə bir yorğunluq yaranıb – bu, tamamilə təbii prosesdir. Eyni zamanda, polyaklar ukraynalılara kömək edir, Ukraynaya kömək edirlər. Bunu nəciblikdən, insanlıqdan edirlər. Çox yaxşı xatırlayıram, bu mənzətrə hələ də gözümün qabağındadır – polşalı anaların uşaq arabaları gətirib ukraynalı qadınlara uşaqları üçün necə hədiyyə etdiklərini.
Bəli, müəyyən bir yorğunluq var. Amma eyni zamanda belə bir anlayış var ki, Rusiyanın növbəti hədəfi Polşadır. Axı biz yaxınlıqda yerləşirik və növbəti təcavüz qurbanı ola bilərik.
- Avropa İttifaqının Rusiyanın təcavüzünə qarşı mübarizədə Ukraynaya dəstəyi Polşa sədrliyinin əsas vəzifəsi kimi müəyyən edilib. Amma bu, Trampın prezidentliyinin başlaması ilə üst-üstə düşür ki, bu da ABŞ-ın Ukraynaya yardımını azalda bilər və Avropadan Avropa qitəsində baş verənlərə görə məsuliyyətini artırmağı tələb edə bilər... Avropanın müdafiə sənayesini dirçəltmək və Ukraynaya silah tədarükünü artırmaqdan başqa, Aİ daha hansı hərbi və qeyri-hərbi dəstək vasitələrindən istifadə edə bilər? Polşa yeni təşəbbüslər hazırlayırmı?
- Polşanın Aİ Şurasına sədrliyi Amerikanın strategiyasına o qədər də təsir etmir. Bizim sədrliyimizin əsas şüarı təhlükəsizlikdir – Avropanın təhlükəsizliyi, həm də Ukraynanın təhlükəsizliyi. Çünki bunlar eyni problemin iki tərəfidir. Ukrayna təhlükəsizdirsə, deməli, Avropa da təhlükəsizdir.
Əlbəttə, Polşa sədrliyi dövründə Ukraynanın Aİ-yə daxil olması prosesini mümkün qədər sürətləndirməyə çalışacaq. Çünki bu, Ukrayna üçün yeni imkanlar açacaq. Axı daha təhlükəsiz olmaq üçün Ukrayna vahid Avropanın hissələrindən birinə çevrilməlidir. İndiki sədrliyimiz on il əvvəlkindən bir qədər fərqlidir. Çünki indi Aİ Şurasına sədrlik edən ölkə qərarlara təsir etmir, əksinə, namizəd ölkənin keçməli olduğu prosedurları birgə təşkil edir və başa düşməsini asanlaşdırır. Çünki Aİ-yə üzv olmaq istəyən hər bir ölkə irəli getmək üçün təbii ki, müəyyən prosedurlardan keçməli və müəyyən tələblərə cavab verməlidir.
Sədrlik dövründə həqiqətən təsir edə bilən, hazırda Ukraynanı və təbii ki, Polşanı narahat edən məsələlərə baxılma səviyyəsidir. Və bunlar lazımi prosedurları tamamlamaq üçün vaxt çərçivələridir. İndi bizim vəzifəmiz bunun çox vacib olduğunu, bütün bunların mümkün qədər tez həll edilməli olduğunu daim xatırlatmaq olacaq. Polşa bu istiqamətdə əlindən gələni edəcək. Və Ukraynaya giriş prosedurlarını sürətləndirmək üçün mümkün olan hər şeyi edəcək.
Onu da vurğulamaq istərdim ki, Polşanın altı aylıq sədrliyindən sonra baxışı Polşa ilə oxşar olan Danimarkanın altı aylıq sədrliyi gələcək. Ona görə də əslində 2025-ci il Ukraynaya əhəmiyyətli dəstəyin olacağı ildir.
- Prezident Zelenski bu yaxınlarda bildirdi ki, Ukrayna Polşanın Aİ Şurasına sədrliyi dövründə altı danışıqlar klasterindən ən azı ikisini açmağı gözləyir. Eyni zamanda, Baş nazirin müavini Stefanişina bu prosesin asan olmayacağını başa düşərək, yazda seçki kampaniyasının qızğınlaşacağı Polşada “siyasi prosesləri” xatırladıb. Bu, bizim Avropaya inteqrasiyamıza nə dərəcədə təsir edə bilər? Kiyevin istədiyi kimi, 2025-ci ilin birinci yarısında Ukrayna 15 danışıqlar bölməsi açmaq üçün Polşa siyasi güclərindən hər hansı əlavə şərt gözləmək lazımdırmı?
- Düşünürəm ki, burada çox şey dəyişməyəcək, çünki bildiyimiz kimi, prezident seçkiləri kampaniyasına başlayan bütün əsas namizədlər Ukraynanın Avropanın bir hissəsi olması lazım olduğuna inanırlar. Ona görə də mən bu seçki prosesini sədrliyimizlə və əslində Polşanın mövqeyi ilə birləşdirməzdim.
Biz bu yaxınlarda gördük ki, bizdə artıq hakimiyyət dəyişib və eyni zamanda, qarşılıqlı münasibətlərdə heç nə dəyişməyib. Polşa və Ukrayna arasında münasibətlər olduğu kimi qaldı. Polşa daxili siyasətinin Ukrayna ilə bağlı mövqeyinə təsirini çox qiymətləndirmək olmaz, çünki hökumətin necə olacağından asılı olmayaraq, Ukrayna Avropanın bir hissəsi hesab olunur və təbii ki, bu, Polşanın təhlükəsizliyində çox mühüm amildir. Ona görə də bəzi məsələlər bu və ya digər hökumətin dövründə daha ləng, bəziləri isə daha tez həll oluna bilər, lakin qlobal miqyasda strategiyada heç nə dəyişmir.
Danışıq klasterlərinə gəlincə, təbii ki, onların bəzilərini daha tez açmaq olardı, bəziləri isə daha çox vaxt aparacaq. Polşanın Aİ-yə daxil olmaq üzrə öz təcrübəsi var və bu yol kifayət qədər çətin, uzun olub. Bu təcrübədən aydın olur ki, əgər söhbət siyasi münasibətlər sistemindən, diplomatik istiqamətdən gedirsə, onda burada daha sadə olacaq. Eyni zamanda, iqtisadiyyata gəldikdə, bu sahə kifayət qədər mürəkkəb ola bilər.
Hamı başa düşür ki, Ukrayna Aİ-də olacaq, o, tam hüquqlu tərəfdaş, gələcək üzv kimi qəbul edilir. Lakin Ukrayna Polşanın bir vaxtlar keçdiyi bütün addımları keçməlidir. Ən çətin isə iqtisadi sektordadır. Hər şeyi yaxşı hazırlasanız, giriş prosesi daha asan olacaq. Çünki daxil olma müddətinin özündə belə çətinliklər yarana bilər. Bunun baş verməməsi üçün biz hər şeyi əvvəlcədən düşünməliyik və bütün lazımi standartları tətbiq etməliyik ki, bütün Aİ ölkələri Ukraynanın vahid Avropa ölkələrindən birinə çevrilə biləcəyi səviyyəyə çatdığını təsdiq etsin.
- Siz dediniz ki, Polşa Ukraynanın üzvlük prosedurlarını sürətləndirmək üçün əlindən gələni edəcək. Varşava Kiyevdə təklif olunduğu kimi bütün klasterlərin sürətli və bəlkə də eyni vaxtda açılması ideyasını dəstəkləyirmi?
- İndi hər şey fundamental klasterin açılışı ilə başlayacaq. Bu niyə vacibdir? Birincisi, biz başa düşməliyik ki, Aİ-də bütün ölkələri təkcə ümumi dəyərlər deyil, həm də ümumi həyat səviyyəsi birləşdirir. Bu ölkələrin ümumi cəhətləri çoxdur, eyni şəkildə hərəkət edir və eyni sistemdə işləyirlər. Və aydındır ki, ölkədə demokratiyanın səviyyəsindən çox şey asılıdır. Çünki o iqtisadiyyata və həyatın digər sahələrinə, diplomatiyaya, beynəlxalq münasibətlərə təsir göstərir. Hamısı vahid sistem kimi işləyir, burada hər bir element vacibdir. Ona görə də Ukraynanın Aİ-yə daxil olması prosesi Ukrayna sisteminin Avropa sisteminə uyğunlaşmasıdır. Məsələ burasındadır ki, biz bərabərhüquqlu tərəfdaşlar kimi ünsiyyət qurmuruq, Ukrayna isə dəyişir və uyğunlaşır, Aİ standartlarına çatır. Bu, baş verməli olanların əsas mahiyyətidir.
Yəni biz danışıqların açılmasından danışanda, oturub nəyisə razılaşdırmaqdan danışmırıq: siz bunu qəbul etdiniz, biz də belə etdik, siz bir iş gördünüz, biz başqa və s. Burada söhbət elədiyimiz şey odur ki, Aİ sistemi vahid orqanizm kimi işləyir və müəyyən səviyyədə işləyir. Söhbət həyatın bütün sahələrindən - iqtisadiyyatdan, siyasətdən, qanunvericilik sistemindən və s. gedir. Ukrayna öz sistemini Aİ səviyyəsinə uyğunlaşdıra bilməlidir. Uyğunlaşaraq Aİ səviyyəsinə çatanda tam hüquqlu tərəfdaş olub, yaxşı işləyən Avropa sisteminə daxil olub onun bir hissəsinə çevrilə biləcək.
Polşa kifayət qədər uzun müddət bu prosesdən keçdi, lakin onun tamamilə fərqli şərtləri var idi. Siz hazırda müharibə şəraitindəsiniz. Əlbəttə, bu, çox pisdir və eyni zamanda, Ukrayna Avropa dəyərləri uğrunda mübarizə aparır və Avropanı müdafiə edir. Müharibə isə nə qədər xoşagəlməz səslənsə də, bəzi prosesləri sürətləndirə bilər. Ukrayna Aİ-nin tələb olunan səviyyəsinə bu uyğunlaşmanı çox tez və inamla keçə bilən ölkə kimi görünür. Və şübhəsiz ki, burada Polşanın rolu Ukraynaya maksimum dəstək verməkdir ki, Kiyev bu dəyişiklikləri tez həyata keçirə və ümumi Avropa sisteminə daxil ola bilsin.
- Kölgə donanması Rusiyaya əlavə pul almaq və bununla da müharibəni maliyyələşdirmək imkanı verir. Aİ xüsusilə kölgə donanmasına aid olan 15-ci sanksiyalar paketini qəbul edib. Belə tankerləri müəyyən etmək üçün 12 Avropa ölkəsi arasında razılaşma var. Polşanın sədrliyi dövründə onun təsir imkanlarını çox qiymətləndirmədən, gəlin yenə də sual edək ki, Varşava Rusiyanın kölgə donanması ilə necə mübarizə aparacaq?
- Əlbəttə, bu, bizim prioritetlərimizdən biridir – sanksiyalar sisteminin gücləndirilməsi. Ancaq təəssüf ki, Rusiya qazının və neftinin Aİ-də necə başa çatdığını dəqiq müəyyən etmək olduqca çətin ola bilər. Təbii ki, Rusiyanın təbii sərvətlərinin qeyri-qanuni daşınması, Avropa ölkələrinin ərazisinə qanunsuz daxil olması halları var. Yanvar-fevral aylarında daha müfəssəl məlumatlar olacaq və Polşa bu istiqamətdə görülən işlər barədə məlumat verə biləcək. Bu, prioritetlərdən biridir - Rusiyanın təbii ehtiyatlarının Avropaya axını ilə bağlı sanksiyaları maksimum dərəcədə gücləndirmək.
Rusiya təbii sərvətlərindən praktiki olaraq istifadə etməyə məhkum olan ölkələr üçün də onların coğrafi mövqeyini və sistemlərinin müəyyən xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq əlavə təbii ehtiyatların qayğısına qalmaq lazımdır. Təbii ki, Aİ bu ölkələrin kifayət qədər resurslara malik olmasını təmin etməlidir. Əgər biz artıq qərar vermişiksə ki, Rusiya qazı və Rusiya neftibdən imtina edilir, o zaman biz onlardan mümkün qədər imtina etmək və onların Avropaya çatmasının qarşısını almaq üçün bütün addımları atmalıyıq. Biz bu məsələdə birgə işləməliyik.
- Polşa Aİ Şurasına sədrliyi dövründə təkcə Ukraynaya qarşı deyil, həm də Polşaya və digər Aİ ölkələrinə qarşı dezinformasiya kampaniyası aparan rusiyalı jurnalistlərə, təbliğatçılara və analitiklərə qarşı sanksiyaları genişləndirməyə çalışacaqmı?
- Rus təbliğatçılarının və jurnalistlərinin Avropada heç bir işi yoxdur. Əgər onların Avropada nələrisə və ya hər hansı mülkləri varsa, o zaman bunların hamısına ya çoxdan həbs qoyulub, ya da köçürülüb, müsadirə olunub. Amma bu həm də Kremlin ümumilikdə Avropaya, xüsusən də seçkilərə təsirinin qarşısını almaqla bağlıdır. Rumıniya və Moldovada səsvermə zamanı bu təsir faktiki olaraq özünü göstərdi. Söhbət təkcə dezinformasiyadan və onun cəmiyyətə təsirindən getmir. Sistemə nüfuz etmiş Kreml agentinin yaratdığı texniki nasazlıq gələcəkdə bu və ya digər ölkədəki seçkilərin nəticələrinə təsir göstərə bilər. Ona görə də bu cür texnologiyalardan mümkün qədər istifadənin qarşısını almaq lazımdır.
- Polşa hökumət üzvləri, Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun təzyiqlərinə baxmayaraq, Polşanın sülhməramlı missiyada iştirak etmək üçün kontingentini göndərməyəcəyini açıq şəkildə bildirdilər. Baxmayaraq ki, söhbət hərbi əməliyyatların dayandırılmasından sonrakı dövrdən gedir. Ukraynanın qonşusu və dostu olan Polşa niyə cənab Makronun təklifinə qoşulmur?
- Cənab Tusk açıq şəkildə dedi ki, indi heç bir sülhməramlı kontingentdən söhbət gedə bilməz, çünki biz müharibənin bitməsinə dair heç bir sübut görmürük. Yalnız müharibənin sona yaxınlaşdığı məlum olanda bu haqda danışmaq mümkün olacaq. İndi isə danışmaq boş söhbət olacaq. Müharibə, gördüyümüz kimi, Kiyevdə, Xarkovda, Lvovda, Sumıda davam edir... Amma Ukrayna bu müharibəni qazanmalıdır. Və bizim vəzifəmiz buna nail olmaq üçün mümkün olan hər şeyi etməkdir. Buna görə də Polşa silah və hərbi texnika tədarükünü davam etdirəcək. Mübarizə üçün lazım olan hər şey ediləcək. Ukrayna isə öz ordusunun, rusları Ukrayna ərazisindən sadəcə sıxışdıra bilən insanların sayını artırmağın qayğısına qalmalıdır.
- Biz cənab Tuskun cənab Zelenski ilə keçirdiyi son mətbuat konfransında Polşa MiQ-larının Ukraynaya verilə biləcəyinə dair eyhamını düzgün başa düşdükmü?
- Bu MiQ-lar Polşa və Baltikyanı ölkələr üzərində səmanı qorumaq üçün istifadə olunur. Hazırda Polşanın bu MiQ-ları Ukraynaya ötürə bilməsi üçün Polşa səmasının müdafiəsini maksimum dərəcədə yaxşılaşdırmaq və gücləndirmək barədə danışıqlar aparılır.
- Əgər söhbət Polşa səmasını qorumaqdan gedirsə, onda niyə Polşa Polşa ərazisinə uçan və ya onun yaxınlığından uçan Rusiya raketlərini və pilotsuz təyyarələrini vurmur?
- Polşanın münaqişəyə cəlb olunacağı ilə bağlı qorxular ciddi arqument deyil: Polşa təlimatçıları ukraynalı əsgərlərə təlim keçir, Polşadan keçən logistika marşrutu Polşa ərazisindən keçir, bu marşrutla silahlar Ukraynaya çatdırılır və təmir bazaları Polşa ərazisində yerləşir, avadanlıq bərpa olunur. Vurulması təklif edilən pilotsuz təyyarələr və raketlər isə üzərində adam olmayan uçan obyektlərdir.
Polşa Hərbi Hava Qüvvələri Polşa hava məkanını bütün növ təhlükələrdən, istər raketlərdən, istərsə də dronlardan qorumaq üçün mövcuddur. Biz Polşa səmasının müdafiəsini mümkün qədər gücləndirmək üçün əlimizdən gələni edirik, təbii ki, NATO müttəfiqlərinin köməyi ilə. Biz Ukraynaya ötürə biləcəyimiz qədər hava hücumundan müdafiə vasitələri veririk. Ukrayna səmasını qoruyan məşhur Polşa MANPADS-ı xatırlatmaq istərdim. Biz həmçinin Rusiyadan uzaqda yerləşən və hava məkanı təhlükə altında olmayan müttəfiqlərimizi Ukraynanı mümkün qədər çox hava hücumundan müdafiə qabiliyyəti ilə təmin etməyə çağırırıq.
- Bizim sualımız bəzi yeni hava hücumundan müdafiə sistemlərinin Ukraynaya təhvil verilməsi ilə bağlı deyildi. Baxmayaraq ki, bizim üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Sual ondan ibarət idi ki, niyə Polşa bəzi ölkələr kimi sizin əraziyə uçan Rusiya raketlərini və pilotsuz təyyarələrini vurmur?
- Biz NATO-nun müəyyən etdiyi qaydalar çərçivəsində səmamızı qorumaq üçün əlimizdən gələni edirik. Və bu yolla səmamızı qorumaqla biz Ukraynaya bacardığımız qədər kömək edirik.
- Cənab Tusk bəyan edib ki, Polşa “Şərq Qalxanı” layihəsi çərçivəsində təkcə Rusiya və Belarusla sərhəddə deyil, həm də Ukrayna ilə sərhəddə istehkamlar inşa edəcək. Nə üçün? Varşava Ukraynanın Rusiyanın təzyiqi altına düşəcəyinə inanır?
- Ukrayna sərhədindəki bu strukturlar haqqında heç nə bilmirəm. Polşa-Rusiya və Polşa-Belarus sərhədlərindəki istehkamlara gəlincə, onların məqsədi Rusiya və Belarusa müqavimət göstərməkdir. Vaxtilə Belarus xalqı Yaxın Şərqdən sürükləyirdi ki, onlar kütləvi şəkildə Polşaya daxil olub orada təxribat törətsinlər.
- Bəzi ölkələr artıq Ukrayna ilə silah və sursat istehsalı üzrə birgə müəssisələr təşkil ediblər. Ukrayna-Polşa müəssisələrinin yaradılması üçün hər hansı perspektiv varmı?
- Belə əməkdaşlıq artıq mövcuddur. Təəssüf ki, bu barədə ətraflı danışa bilmərəm, amma əməkdaşlıq dronların istehsalı, tankların təmiri, həmçinin yüksək texnologiyalar sahəsində həyata keçirilir.
- Amma almanlar, məsələn, Ukrayna ərazisində zavod tikiblər...
- Polşada da belə bir müəssisə var. Belə əməkdaşlığı bəyan edən bəzi ölkələr (məsələn, hərbi texnika istehsalı zavodunun tikintisi) coğrafi baxımdan Rusiyadan uzaqda yerləşir. Və onların heç bir təhlükəsi olmadığı üçün bu barədə danışa bilərlər. Biz çox yaxınıq və ona görə də bu barədə danışmırıq. Yəni coğrafiya bu kontekstdə çox önəmlidir.
- Polşalı fermerlərin sərhədi bağlayaraq Ukrayna taxılını necə tökdükləri hamımızın yadındadır...
- Əvvəla, demək istəyirəm ki, bütün insanların etiraz etmək hüququ var. Lakin taxılın məhv edilməsi qətiyyən yolverilməzdir və bir daha təkrarlanmamalıdır. Tusk hökuməti sərhəd keçidlərini silah təchizatı üçün istifadə edildiyi üçün kritik infrastrukturun bir hissəsi elan etdi. Bu qərar texniki cəhətdən sərhəddə etiraz aksiyalarının keçirilməsi imkanlarını məhdudlaşdırdı. Nəzərə alın ki, bu il belə hadisələr baş verməyib.
- Bu qərara görə Tusk hökumətinə minnətdarıq. Bununla belə, o, Ukrayna kənd təsərrüfatı məhsullarının idxalına birtərəfli embarqonu qüvvədə saxlayıb. Amma bu qadağa Avropa qaydalarını pozur. Çünki tariflər və kvotalar xarici ticarətdir ki, bu da Avropa Komissiyasının səlahiyyətindədir. Bir ölkə sədrlik edəcəyi Aİ-nin qaydalarını pozduqda, o, nüfuzdan düşür. Polşa hökuməti bu embarqonu ləğv edəcəkmi?
- Qeyd etmək istərdim ki, Polşa Aİ qanunlarını pozmur, çünki biz nəyisə pozsaydıq, bu barədə bizə məlumat verilərdi. Embarqo Polşa dövlətinin iqtisadiyyatını və kənd təsərrüfatını qorumaq üçün həyata keçirdiyi iqtisadi siyasətin tərkib hissəsidir. Bu addım Aİ üzvü olmayan ölkədən gələn rəqabətdən irəli gəlir. İstərdim ki, gələcək birgə fəaliyyətlərimiz üçün konkret alqoritm hazırlamaq üçün ölkələrimiz xüsusilə kənd təsərrüfatı sahəsində danışıqları və əməkdaşlığı intensivləşdirsinlər.
Ukrayna Polşaya güzgüdəki kimi baxmalı və təcrübəmizdən istifadə edərək, Aİ yolunda ölkəmizin buraxdığı səhvləri təkrarlamamalıdır. Danışıqlara başlayanda biz də mövcud vəziyyətdən çox məyus olduq, hətta incidik və müəyyən mənəvi cəhətə diqqət çəkdik. Amma işləmir. Bu gün Polşa kənd təsərrüfatı ölkəsinə çevrilmişdir. Biz kənd təsərrüfatı məhsullarını emal edən ölkəyik və çox yaxşı işlər görürük.
- Biz yaxşı başa düşürük ki, bəzi sahələrdə sizinlə rəqabət aparırıq. Amma siz artıq Aİ-dəsiniz, biz isə hələ yox. Məsələn, kənd təsərrüfatında və ya avtomobil nəqliyyatında aramızda rəqabət çox yüksəkdir. Beləliklə, Polşa Ukraynanın Avropaya inteqrasiyasını ləngitməklə və bu sektorlarda Kiyevdən maksimum güzəştləri sıxaraq, bu rıçaqlara təzyiq göstərəcəkmi?
- Polşa heç vaxt Ukraynanın Aİ-yə daxil olmasına mane olmayacaq. Biz Ukraynanı həm NATO-nun, həm də Aİ-nin bir hissəsi kimi görürük. Bu, Polşanın yaxın gələcək üçün strategiyasının elementidir. Lakin Polşa həmişə öz fermerlərinin, daşıyıcılarının, sahibkarlarının maraqlarını qoruyacaq... Taxıla gəldikdə isə, Ukrayna ondan çox becərir və biz burada rəqabət apara bilmərik. Eyni zamanda, Polşa taxıl emalı ilə də məşğuldur. Biz burada ümumi maraqlar tapa bilərik. Bu, bütün tərəflər üçün faydalı ola bilər.
- Bu yaxınlarda Polşa hökumətinin üzvləri bəyanatlar verdilər ki, bu bəyanatların mənası Ukraynanın Polşa ilə tarixi məsələləri həll etməsə, Aİ-nin üzvü olmayacağı ilə bağlı idi. Baş nazir Tusk Prezident Zelenski ilə keçirdiyi son mətbuat konfransında mürəkkəb tarixi Ukrayna-Polşa məsələlərində “açıq-aşkar irəliləyişin” olduğunu vurğulayıb. Ukrayna və Polşanın xarici işlər nazirləri Andrey Sibiqa və Radoslav Sikorski arasında Volın faciəsi qurbanlarının ekshumasiyası haqqında sazişin məzmunu nədən ibarətdir?
- Söhbət iki məsələni ayırmaqdan gedir: ekshumasiya və memorialların yaradılması. Ekshumasiya insanlıq məsələsidir, çünki hər kəsin öz əzizlərində ləyaqətlə dəfn edilmək, xaç taxmaq və üzərinə adını, doğum və ölüm tarixini yazmaq hüququ var. Eyni zamanda, mədəniyyət nazirlikləri, tarix idarələri səviyyəsində memoriallar, xatirə yerlərinin inkişafı məsələsi ilə məşğul olmalıdır. Bu mürəkkəb məsələnin həllində əsas məqam budur. Polyaklar üçün mərhum qohumlarını tapıb dəfn etmək çox vacibdir. Bizim üçün əsas odur ki, Ukraynaya dəfn elementinin Polşa mədəniyyətində nə qədər vacib olduğunu başa düşmək idi. Ancaq Ukrayna qanunları şəklində bir maneə var idi, bu da ekshumasiya ilə bağlı uzun prosedur tələb edirdi. Bu, mürəkkəb idi və hər kəs belə bürokratiyadan çaş-baş qala bilərdi. Yerli hökumətin mərkəzi hökumətlə kifayət qədər əlaqəsi olmadığı vəziyyətlər də var idi. İndi tarixi məsələlərin həllində irəliləyiş mərhələsi başlayır. Hər hansı dönüş nöqtəsi haqqında danışmaq hələ tezdir, lakin irəliləyiş əldə edilir. Biz ekshumasiya işlərinin başlaya biləcəyi yaz-yayı gözləyirik.
- Polşa Ukraynadan ən çox qaçqını qəbul edən ölkələrdən biridir. Yaxın gələcəkdə onların ölkənizdə qalma şəraitində hər hansı dəyişiklik gözlənilirmi?
- Polşada sığınacaq tapan ukraynalılara böyük rəğbətlə yanaşırlar. Hazırda müharibədən qaçan üç milyona yaxın insanımız var. Onlar ölkənin sosial və iqtisadi sisteminin bir hissəsidir. Onlar Polşa vətəndaşları ilə eyni hüquqlara malikdirlər və vergilərə də məruz qalırlar. Onların hamısı Polşa vətəndaşları ilə eyni üstünlüklərə malikdirlər. Şübhəsiz ki, azyaşlı uşaqları olan ukraynalı analar polşalı qadınlarla eyni yardımı alırlar.
Çox vacib mövzu təhsil sisteminə cəlb edilməli olan ukraynalı uşaqlardır. Bu uşaqlar ya polyak, ya ukrayna, ya da hər iki dildə təhsil almalıdırlar. Çünki bu qədər uşaq müntəzəm olaraq məktəbə getməzsə, bu, sonradan həm Polşa, həm də Ukrayna üçün problemə çevrilə bilər.
Sonra necə istəyəcəklər elə də olacaq... Prezident Zelenskinin dediyi kimi, bundan sonra necə yaşamaq hər kəsin şəxsi seçimidir: ya Ukraynaya qayıtmaq, ya da Polşada qalmaq.
Və sonda demək istərdim ki, mən fəxr edirəm ki, indi Ukraynada Polşaya xidmət edirəm. Bu gün biz bir çox veteran təşkilatlarına və müxtəlif fondlara dəstək verə bilirik. Bu, heyrətamizdir. Deyə bilərik ki, biz gözəl münasibətlərimiz dövründə yaşayırıq. Bu proses müharibə ilə başladı, amma əminəm ki, Ukraynanın qələbəsi və onun gələcək ümumi həyatımızın Aİ-yə daha da daxil olması ilə başa çatacaq.
Yəqin fikir vermisiniz ki, səfirliyin ətrafındakı hasarda “Mən polyak idim – Ukrayna vətəndaşı” adlı sərgi var. O, Ukraynanı müdafiə edən, bu müharibədə həlak olan və polyak olan insanlara həsr olunub. Bu insanlar bizə baxır. Bu, sizin Aİ və NATO-ya gedən yolda münasibətlərimizin çox yaxşı olduğuna və qalacağına zəmanətdir. Biz gözəl ümumi gələcəkdə yaşayacağıq - azad Ukrayna və azad Polşada. Və biz bu gələcəyi birlikdə quracağıq.
