Ermənistan üçün prinsipial seçim mərhələsi böyük sürətlə yaxınlaşmağa başlayıb. Belə ki, bundan sonra rəsmi İrəvanın xaotik xarici siyasət kursu Ermənistan üçün ümidverici nəticələrdən uzaq qala bilər. Çünki Paşinyan hakimiyyəti indiyə qədər bir-birinə düşmənçilik münasibəti olan nəhəng dövlətlərlə paralel yaxın münasibətlərə üstünlük verirdi. Və rəsmi İrəvan belə geopolitik oyunların Ermənistana fayda verə biləcəyini düşünürdü.
Ancaq son baş verənlər onu göstərir ki, Paşinyan hakimiyyətinin dünya nəhəngləri arasında xaotik hərəkət trayektoriyası Ermənistanı artıq "geopolitik labirintə" salmağa başlayıb. Çünki ABŞ və Qərbin Rusiya ilə qlobal qarşıdurması hazırda həlledici mərhələyə yaxınlaşır. Bu baxımdan, həm ABŞ və Qərb, həm də Rusiya Ermənistandan tərəfini seçməsini istəyir. Belə ki, əgər, rəsmi İrəvan Qərbə inteqrasiya kursuna sadiqdirsə, onda Rusiya ilə müttəfiqliyə və KTMT üzvlüyünə yenidən baxmaq məcburiyyətindədir. Və bunu indi Ermənistandan hər iki tərəf tələb edir.
Xüsusilə də, rəsmi İrəvanın Avropa Birliyinə üzvlük niyyətini sənədləşdirməsi və Ermənistanın ABŞ ilə strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalaması Kremldə ciddi qəzəblə qarşılanıb. İndi Kreml rəsmi İrəvanı Ermənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqı və KTMT-dan qovula biləcəyi ilə təhdid edir. rəsmi İrəvan nə qədər Qərbə inteqrasiya siyasəti yürütsə də, Ermənistan üçün hələlik Avrasiya İqtisadi İttifaqına və KTMT-ya alternativ iqtisadi-ticari, eləcə də təhlükəsizlik məkanı yaradılmayıb. Və bu, o deməkdir ki, hazırda rəsmi İrəvan həm iqtisadi-ticari, həm də təhlükəsizlik baxımından, blokadaya düşmək ehtimalı ilə üzləşib.
Təbii ki, belə qəliz situasiyada Ermənistan üçün Azərbaycanla imzalanacaq yekun sülh sazişinin strateji əhəmiyyəti daha da artmış olur. Hər halda, Paşinyan hakimiyyətinin üzvlük cəhdlərinin perspektivsiz olduğu şübhə doğurmayan Avropa Birliyi və Ermənistanın strateji tərəfdaşlıq sazişi imzaladığı ABŞ rəsmi İrəvana təhlükəsizlik təminatı, eləcə də yeni "iqtisadi-ticari pəncərə" vəd etmir. Və rəsmi İrəvanı çıxılmaz vəziyyətə yaxınlaşdıran əsas məsələ də məhz budur.
Ona görə də, baş nazir Nikol Paşinyanın "sülh, qonşu ölkələrlə, başqalarının himayəsi olmadan dinc yaşamaq qabiliyyətidir" məzmunlu açıqlaması qətiyyən təsadüfi deyil. Belə ki, Qərbə inteqrasiyaya can atan erməni baş nazir Ermənistanın gələcək taleyinin məhz qonşu ölkələrdən, xüsusilə də, Azərbaycan və Türkiyədən asılı olduğunu da anlamamış deyil. Və ona görə də, Paşinyan hakimiyyəti manipulyativ də olsa, Azərbaycanla yekun sülh sazişinin imzalanması üçün hər halda, "açıq qapı" buraxmağa çalışır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanması yaxın vaxtlarda Ermənistan üçün taleyüklü strateji hədəfə də çevrilə bilər. Çünki Qərbə inteqrasiya cəhdləri Kremlin Ermənistana qarşı iqtisadi-ticari sanksiyalarına yol açarsa, rəsmi İrəvan məhz Azərbaycan və Türkiyəyə möhtac duruma düşə bilər. Azərbaycanla yekun sülh sazişini imzalamadan Türkiyənin Ermənistanla münasibətləri normallaşdırması isə qətiyyən mümkün görünmür. Və sülh sazişi üçün Qərbdən hələ icazə almamış rəsmi İrəvan Azərbaycan-Türkiyə İttifaqının Ermənistan üçün "geopolitik labirint"dən alternativsiz "çıxış qapısı" ola biləcəyini də artıq anlayır.
Ancaq Paşinyan hakimiyyətinin Azərbaycanla yekun sülh sazişini imzalayaraq, Ermənistanı "geopolitik labirint"dən çıxarmağa nail olması üçün ilk növbədə qərəzli və bloklayıcı erməni narrativlərindən uzaqlaşması da lazımdır. Çünki artıq heç kimə maraqlı olmayan, əhəmiyyət verilməyən erməni narrativləri Ermənistanın önünü qapayır. Rəsmi İrəvana sülh şərtlərini qəbul etməyə imkan tanımır. Və nəticədə Ermənistanın gələcək mövcudluq şansları böyük təhlükələr qarşısında qalmış olur.
Rəsmi Bakının yekun sülh sazişinin imzalanmasından öncə Ermənistanın yerinə yetirilməsini tələb etdiyi şərtlər isə həm sadə, həm də beynəlxalq hüquq normalarına uyğundur. Belə ki, rəsmi İrəvan ilk növbədə Ermənistan konstitusiyasından Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını ifadə edən maddələri mütləq təmizlənməlidir. Eyni zamanda, iki ölkə arasında silahlı münaqişəyə son qoyulduğu üçün Ermənistan da Azərbaycan kimi, ATƏT-ə Minsk Qrupunun ləğv edilməsi ilə bağlı rəsmi müraciət göndərməlidir. Və nəhayət, tərkibi Qərb kəşfiyyatının əməkdaşları hesabına formalaşdırılmış, yalnız casusluq fəaliyyəti ilə məşğul olan Avropa Birliyinin mülki müşahidə missiyasi da ləğv edilməlidir.
Göründüyü kimi, Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişi əslində, o qədər də uzaqda deyil. İlk növbədə sülh sənədinin bütün maddələri tərəflər arasında razılaşdırılmalıdır. Buna paralel olaraq da Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin israr etdiyi tələblər mütləq yerinə yetirilməlidir. Əks halda, bunlar baş verməyəcəyi təqdirdə, Azərbaycan lideri yekun sülh sazişini imzalamaz. Və bundan yalnız Ermənistan ziyan çəkən tərəf olar.
Maraqlıdır ki, son vaxtlar rəsmi İrəvanın Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sülh sazişinin imzalanmasından öncə atılmalı olan addımlarla bağlı tələblərini icra etməyə meylli olduğu müşahidə edilir. Belə ki, rəsmi İrəvan yeni Ermənistan konstitusiyasının növbəti parlament seçkilərinə qədər hazır olacağını bəyanlayıb. Halbuki, buna qədər Paşinyan hakimiyyəti Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməyəcəyini vurğulayırdı. Və indi bu məsələ ilə bağlı irəliyə doğru addımların atılma ehtimalı artıb.
Digər tərəfdən, rəsmi İrəvan Avropa Birliyinin müşahidə missiyasının Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin delimitasiya edilmiş hissəsində fəaliyyətinə ehtiyac olmadığını bildirib. Böyük ehtimalla bu, rəsmi İrəvanın tədricən bu missiyadan imtina olunmasının mümkünlüyünə yönəlik mesajdır. Və Ermənistanın Cənubi Qafqazda Qərbin "geopolitik müstəmləkə"si durumuna düşdüyünü nəzərə aldıqda, bu məsələnin rəsmi İrəvanı müəyyən problemlərlə üzləşdirə biləcəyi də qətiyyən şübhə doğurmur.
Nəhayət, ATƏT-in Minsk Qrupunun ləğvi ilə bağlı rəsmi müraciət məsələsində də müəyyən pozitiv irəliləyiş ehtimalı artmış kimi görünür. Belə ki, "Hraparak" nəşri Paşinyan hakimiyyəti daxilindəki mənbələrinə istinadən iddia edir ki, rəsmi İrəvan yaxın aylarda Minsk Qrupunun ləğvi ilə bağlı ATƏT-ə müraciət göndərmək niyyətindədir. Ermənistan siyasi dairələrində hesab edirlər ki, baş nazir Nikol Paşinyan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bu barədə son açıqlamalarından sonra öz əvvəlki mövqeyindən geri çəkilmək məcburiyyətində qalıb.
Göründüyü kimi, Paşinyan hakimiyyəti Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bütün şərtlərini yerinə yetirməyin qaçılmaz olduğunu artıq qəbul etməyə başlayıb. Rəsmi İrəvan Azərbaycanla yekun sülh sazişi imzalanmadan Ermənistanın yeni iqtisadi-ticari məkana çıxış və təhlükəsizlik təminatı qazanmasının mümkün olmayacağı ilə barışmaq məcburiyyətində qalıb. Çünki nə Avropa Birliyi, nə də ABŞ Ermənistana belə imkanlar açmaq niyyətində deyil. Və bu baxımdan, Qərbə inteqrasiyaya can atan Ermənistanın gələcək taleyi əslində, məhz Azərbaycan-Türkiyə İttifaqı ilə normal münasibətlərə bağlıdır.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat"
