“120 min xristianı erməni Artsaxda dəhşətli təqiblərə və məcburi köçürülməyə məruz qalanda Kamala Harris heç nə etmədi. Kamala Harris ABŞ prezidenti olarsa, dünyadakı xristianlar təhlükəsiz olmayacaq. Mən prezident olanda, təqib olunan xristianları müdafiə edəcəm, zorakılığı və etnik təmizləmələri dayandıracam və Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhü bərpa edəcəm”. “Newsweek” jurnalı yazır ki, Donald Tramp keçən ilin oktyabr ayında ABŞ prezidenti seçkiləri zamanı “Truth” sosial hesabında belə bəyanat verib.

Məqalədə qeyd olunur ki, Trumpın çox vaxt məntiqə və əxlaqa zidd olan digər bəyanatlarından fərqli olaraq, “onun erməni xalqı ilə bağlı qiymətləndirməsi tamamilə doğrudur”.

“Azərbaycan son dörd ildə Ermənistanı və onun Cənubi Qafqazda mövcudluğunu məhv etməyə çalışıb. Bu, 2020-ci ilin payızında mübahisəli Dağlıq Qarabağ (Artsax) ərazisi uğrunda qanunsuz və səbəbsiz müharibə ilə başladı və 120 000-dən çox erməninin bölgədən etnik təmizlənməsi ilə başa çatdı. Bu, 1915-ci il erməni soyqırımından sonra ermənilərin ən böyük köçürülməsi oldu”, – nəşr yazır. Daha sonra iddia edilir ki, Azərbaycan həmin əraziləri “ələ keçirdikdən” sonra erməni kilsələri, monastırları, xaçkarları və “min illər boyu” qorunub saxlanılan digər tarixi yerləri davamlı “mədəni məhv edilmə kampaniyasına” başlayıb.

Nəşrin köşə yazarı (erməni əsilli ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə mütəxəssis) Stefan Peçdimalci iddia edir ki, Azərbaycan “Ermənistana təzyiq göstərməyə və səmimi olmayan sülh sazişləri bağlamağa çalışıb, eyni zamanda öz əsas müttəfiqi Türkiyə ilə birlikdə Ermənistanın suveren torpaqlarını, o cümlədən iki ölkə arasında həyati əhəmiyyət kəsb edən Zəngəzur dəhlizini ələ keçirməyə cəhd edib”.

Müəllifin sözlərinə görə, Bakının ritorikası xüsusi narahatlıq doğurur. “Biz bu nifrətin erməni hərbi əsirləri ilə amansız rəftarda, işgəncələrdə və əsir götürülmüş erməni əsgərlərinin edamında özünü necə göstərdiyini gördük”, – nəşr qeyd edir. “Newsweek” əlavə edir ki, hüquq müdafiəçiləri və vəkillər onların günahsız olduqlarını bildirməsinə baxmayaraq, Azərbaycan bu ilin əvvəlində erməni “siyasi məhbuslar”, o cümlədən “filantrop” və keçmiş “dövlət naziri” Ruben Vardanyana qarşı “saxta” məhkəmə prosesi başlayıb.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, bütün bu “cinayətlər və insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulması” ABŞ-ın keçmiş prezidenti Co Baydenin hakimiyyəti dövründə baş verib. Azərbaycanın “hərbi cinayətlər və vəhşiliklərə” görə məsuliyyətə cəlb edilməməsi xarici siyasətində insan hüquqlarını prioritet elan edən prezidentin bioqrafiyasında ləkə olaraq qalacaq. Onun susqunluğu və laqeydliyi Azərbaycana cəzasız qalmaq üçün yaşıl işıq yandırıb.

Nəşr vurğulayır ki, məhz bu səbəbdən prezident Trampın Baydenin edə bilmədiyini etmək və Azərbaycanı məsuliyyətə cəlb etmək kimi unikal fürsəti var.

Məqalədə bildirilir ki, Tramp aşağıdakı addımları ata bilər:

Azərbaycanın hökumətinə hər hansı xarici yardımı qadağan edən “Azadlığa Dəstək Aktına 907-ci düzəlişi” dəstəkləyə;

ABŞ-ın “erməni soyqırımını” tanıma siyasətini davam etdirə;

Hazırda Azərbaycanın həbsxanalarında saxlanılan bütün erməni məhbusların, o cümlədən hərbi əsirlərin dərhal azad edilməsini tələb edə;

Sülh prosesinə daha çox şəffaflıq və prosesdə şəxsən iştirak edə;

Azərbaycanın “Artsaxdakı erməni abidələrinə və dini məkanlarına qarşı dini təqibləri” dayandırması üçün təzyiq göstərə və Ermənistanın suverenliyinə qarşı mümkün hücumlar üçün bəhanə kimi istifadə oluna biləcək bütün tarixi revizionizmi pisləyə;

Azərbaycanın Ermənistan ərazisindən qoşunlarını çıxarmasını və ermənilərin “Artsaxa” qayıtmasını tələb edə bilər.

“Prezident Tramp bildirib ki, ikinci müddətində sülh qurucusu olmaq və bütün müharibələrə son qoymaq istəyir. O, bunu Azərbaycanın məsuliyyətə cəlb olunması və erməni xalqına qarşı zorakılığın dayandırılması ilə başlaya bilər. Məsuliyyət olmadan sülh ola bilməz”, – nəşr yazır.

Aydındır ki, Stefan Peçdimalci erməni diasporunun Qərbdə yaydığı fikirləri nüfuzlu “Newsweek” nəşrinin rəsmi mövqeyi kimi təqdim etmək üçün əlindən gələni edib. Bu isə jurnal rəhbərliyinin məsuliyyətini də artırır, çünki məqalədə Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərindəki problemlər tamamilə birtərəfli təqdim olunub. Müəllif açıq şəkildə Trampı Azərbaycan əleyhinə yönləndirmək istəyir, hazırda dünya nizamının pozulmaq təhlükəsi olduğu bir vaxtda ABŞ prezidentini hansısa separatçılar və ya Cənubi Qafqazda mübahisəli tarixi abidələrin taleyinin narahat etməli olduğunu düşünür. Halbuki belə məsələlərin ABŞ üçün ön planda olması şübhə doğurur.

Amerika ermənisinin məşhur jurnalda dərc olunan bu məqaləsini necə qiymətləndirmək olar? Bu, təsadüfi yazıdır, yoxsa məqsədyönlü fəaliyyətin nəticəsidir? Bu, köşə yazarının şəxsi fikridir, yoxsa nüfuzlu nəşrin ümumi mövqeyidir? Məqalənin məqsədi nədir və o öz məqsədinə çata bilərmi? Trampın Azərbaycan və ya Ermənistanla bağlı konkret bir mövqeyi varmı və bu mövqe dəyişə bilərmi?

Pressklub.az-ın suallarını politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu cavablandırıb.

O, ilk olaraq qeyd edib ki, Donald Tramp və onun komandasındakı insanlarla bağlı danışanda “məntiq”, “ağıl” və “sağlam düşüncə” kimi sözlərdən imtina etmək lazımdır. Çünki burada həmin parametrlər işləmir.

“Onun bəyanatları, o cümlədən ermənilər barədə “Newsweek”də qeyd olunan seçki bəyanatı, Trampın hər zaman istifadə etdiyi populist jestlərdir. O, bunu demokratları ittiham etmək üçün istifadə etməli idi. Halbuki, Qarabağın azadlıq üçün 2020-ci ildə müharibə başlayan zaman Donald Tramp özü prezident idi. Amma bu çəkişmələr, necə deyərlər, onların daxili işidir, qoy özləri aralarında həll etsinlər.

ABŞ-dəki ermənipərəst lobbiçilərə gəldikdə, təbii ki, onlar Trampın bu bəyanatlarından istifadə edərək onu Azərbaycanı qarşı qaldırmağa çalışırlar. Unutmayaq ki, yeni dövlət katibi Marko Rubio həmişə ermənipərəst mövqeyə sahib olub. Və burada xristian faktoruyla əlaqəli oyunlar başlayır. Xristian kartı oynanılır, çünki Tramp açıq islamofobdur. Bunu hər kəs yaxşı anlayır, bilir. Və o da bunu gizlətmir.

Bəs o, Azərbaycandan nə tələb edə bilər? Mən təsəvvür edirəm ki, Tramp istənilən şeyi tələb edə bilər. Amma mən ona da əminəm ki, Azərbaycan onun bəzi tələblərinə tüpürə də bilər. Vəssalam”, - o, deyir.

Politoloq, hazırkı şəraitdə Azərbaycana müəyyən təzyiq ola biləcəyini istisna etmir.

“Biz buna hazır olmalıyıq. Birincisi, bütün bu separatçı cinayətkarlar məhkəməyə çıxarılmalı və onlar həbs cəzasına məhkum edilməlidirlər. İkincisi, Azərbaycan Türkiyə isə əlaqələrini möhkəmləndirməlidir. Və bunu çox sürətlə və çox böyük miqyasda etməlidir.

Bəli, anlayıram ki, Ərdoğan danışıqlara asan gedən və ya tərəfdaş olan şəxs deyil. Amma bütün bunlara baxmayaraq, biz bunu etməliyik. Xüsusilə, Tramp Putinlə, Putin isə Trampla yaxınlaşanda, biz çox diqqətli olmalıyıq. Və bizim güvənə biləcəyimiz yalnız bir ölkə var, o da Türkiyədir. Azərbaycanla bağlı impulsiv, düşünülməmiş, ekstremist addımların qarşısını almaq üçün. Bunlar isə istisna olunmur. Mən bunu tam məsuliyyətlə deyə bilərəm. Xüsusilə Tramp və onun komandası barədə. Onlar hər şey tələb edə bilərlər, amma bu, o demək deyil ki, Azərbaycan bu tələbləri yerinə yetirməlidir. Bəli, ermənilər bu vəziyyətdən öz maraqları üçün, öz faydaları üçün istifadə etməyə çalışacaqlar. Amma bu, o demək deyil ki, biz əllərimizi qoynumuza qoyub oturmalıyıq. Düşünürəm ki, belə məqalələr çox olacaq. Onlar bu üsullarla Trampa təsir göstərməyə çalışacaqlar. Amma düşünmürəm ki, Tramp mətbuat vasitəsilə təsir altına alınacaq bir insandır. O, hətta bunları oxumur. İnanıram ki, onun mətbuat xidməti onun yalnız öz şəxsiyyətinə aid olan media xülasələrini toplayır və o, yalnız bunları oxuyur. Onun eqosuna təsir edən şeyləri. Onun üçün bundan vacib heç nə yoxdur.

Amma yenə də deyirəm, biz diqqətli olmalıyıq. Çünki bugünkü Vaşinqton liderindən hər cür absurd addım gözləmək olar.

Xoşbəxtlikdən, Türkiyə bu gün Vaşinqtonun dostları arasında deyil. Çünki Qəzza məsələsi var. Tramp Fələstin əhalisini oradan deportasiya etmək istəyir. Türkiyə üçün isə buna qarşı dayanmaq nüfuz, şərəf və regiondakı təsir məsələsidir. Düşünmürəm ki, Türkiyə buna razı olsun.

Və görünür, Ərdoğanın bu məsələ ilə bağlı sərt bəyanatı Vaşinqtonda düzgün qəbul olunub. Ən azından oradan heç bir reaksiya gəlməyib.

Türkiyə, Böyük Yaxın Şərqdə öz sözünü deyən ölkədir. Azərbaycan da bu regionun bir hissəsidir. Buna görə də, biz Türkiyə ilə maksimum yaxınlaşmağa ehtiyac duyuruq. Bununla da bütün bu potensial fəlakətləri önləyə bilərik. Demirəm ki, bu mütləq olacaq. Amma Tramp impulsiv bir insandır, o, spontan olaraq hərəkət edir və onun düşünülmüş addımları yoxdur.

Amma Tramp birdən Azərbaycana qarşı nəsə etməyə başlasa, ona sərt cavab vermək lazımdır. Mən onun ilk prezidentlik dövrünü izləmişəm, indi də izləyirəm. Belə bir nəticəyə gəlmişəm ki, ona hörmət edilməyəndə, ona qarşı tənqidlər olanda, çox qorxur. Ümid edirəm ki, Azərbaycanın rəsmi şəxsləri bu şərhi oxuyacaq və nəzərə alacaqlar. Sadəcə olaraq onu aqressiv və sərt şəkildə görməzdən gəlmək lazımdır. O, bunu sevir. Bilmirəm, bu nə ilə bağlıdır, amma bu faktdır. Mənim şəxsən müşahidə etdiyim şeydir. Yuxarıda dediyim parlaq nümunə - Ərdoğanın Qəzza ilə bağlı sərt bəyanatı və Tramp susdu, bir kəlmə belə demədi”, - Oruclu bildirib.