İrəvanın Aİ-ABŞ həmləsi: Ermənistan Trampa ümid edə bilərmi?
Bu gün, 11:43
2025-ci ilin yanvarı tarixə Ermənistanın geosiyasi dönüş nöqtəsi kimi düşə bilər. İrəvanın uzun müddətdir himayədarı olan Rusiyadan qəti şəkildə əl çəkdiyi, siyasi və iqtisadi gələcəyini Qərb institutları ilə inteqrasiyaya bağladığı, bununla da Qafqazda strateji tarazlığı pozduğu bir vaxtda.
Ermənistan rəsmiləri son günlər ölkənin ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) ilə yaxşılaşan münasibətlərini rəsmiləşdirmək üçün addımlar atıb. Yanvarın 14-də ABŞ və Ermənistan diplomatları iki dövlət arasında daha güclü ticarət, strateji və siyasi əlaqələrə yol açan strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayıblar.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə Eurasiya.net yazıb.
Təhlildə qeyd olunur ki, bir neçə gün əvvəl Ermənistan hökuməti ölkənin Avropa İttifaqına üzvlüyü üçün səylərə icazə verən qanun layihəsini təsdiqləyib:
Baş nazir Nikol Paşinyan yanvarın 9-da qəbul edilən Aİ-yə İnteqrasiya Aktının ölkənin tarixində dönüş nöqtəsi olacağını deyib, lakin Aİ-yə üzvlük prosesinin çətin olacağı, ardıcıl siyasi iradə və xalqın dəstəyini tələb edəcəyinə dair xəbərdarlıq edib.
“Qanunun qəbul edilməsi Ermənistanın Aİ-yə qoşulması demək deyil, çünki bu, qanun və ya hökumət qərarı ilə edilə bilməz. Qoşulma ilə bağlı qərar yalnız referendum yolu ilə verilə bilər”, - baş nazir deyib.
Yanvarın 13-də Paşinyan Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Antonio Kosta ilə telefonla aparıb, Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesini müzakirə edib.
Sosial mediada yazdığı paylaşımda Kosta qeyd edib ki, o, “Aİ-nin Ermənistanla ortaq dəyərlərə əsaslanan tərəfdaşlığını daha da gücləndirməyə və təhlükəsizlik, iqtisadiyyat və s. sektorlar üzrə əməkdaşlığı dərinləşdirməyə sadiqliyini ifadə edir”.
Ermənistanın Aİ və ABŞ ilə əlaqələri gücləndirmək cəhdləri Rusiya ilə münasibətlərin korlanmasının nəticəsidir.
Postsovet dövrünün böyük bir hissəsi üçün Ermənistan iqtisadi və strateji dəstək üçün Rusiyaya çox güvənmişdi. Ənənəvi olaraq Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) bir hissəsi kimi Moskvanın orbitində möhkəm hesab olunurdu. Lakin Qarabağda həlledici məğlubiyyətdən sonra Paşinyan hökuməti ölkənin Rusiya ilə münasibətlərinin dəyərinə yenidən baxıb.
Bununla bərabər, onilliklərdən bəri davam edən münaqişənin davamlı həllinə nail olmaq cəhdləri bu yaxınlarda Bakının Azərbaycan və onun Naxçıvan anklavı arasında quru əlaqəsi üçün ekstraterritoriya hüququ tələbini yenidən gündəmə gətirməsi ilə nəticələnib.
Kreml Ermənistanın bu addımlarına əsəbilik və laqeydliyin xarakterik birləşməsi ilə reaksiya verib. Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov yanvarın 14-də deyib ki, Rusiya hələ də Ermənistanı yaxın tərəfdaş hesab edir, eyni zamanda ABŞ-ı Qafqazda münaqişəni qızışdırmağa çalışan fitnəkar kimi pisləyir.
“Birləşmiş Ştatlar, əlbəttə ki, hər cür yolla yeni ölkələri sürükləməyə çalışır”, - deyən Peskov mətbuat konfransında bildirib ki, Vaşinqton heç vaxt “Cənubi Qafqazda xüsusi sabitləşdirici rol oynamayıb”.
Xarici işlər naziri Sergey Lavrov Ermənistanın Aİ və ABŞ ilə münasibətlərini şərh edərkən daha ölçülü-biçili ton tutub, Ermənistan-ABŞ strateji tərəfdaşlığını “iki dövlətin suveren qərarı” kimi xarakterizə edib. O vurğulayıb ki, bu cür sazişlər “bu və ya digər iştirakçını üçüncü ölkəyə qarşı çıxmağa məcbur etmir”.
Ermənistanın Aİ-yə İnteqrasiya Aktından irəli gələn təcili suallardan biri ölkənin Moskvanın dominantlıq etdiyi Aİİ-də gələcəyidir. Ermənistan rəsmiləri ölkənin KTMT üzvlüyünü dayandırarkən Aİİ-dən çıxmaq planlarının olmadığını bildiriblər.
Yeri gəlmişkən, Rusiya rəsmiləri qəti şəkildə bəyan ediblər ki, İrəvan hər iki iqtisadi dünyanın bəhrəsindən istifadə edə bilməz.
“Aİİ və Aİ üst-üstə düşmür. Hər iki ittifaq gömrük sərhədlərinin olmamasını və malların, xidmətlərin, kapitalın və işçi qüvvəsinin sərbəst hərəkətini nəzərdə tutur”, - Rusiya baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk Ermənistanın Aİ-yə inteqrasiya aktını təsdiq etməsindən qısa müddət sonra bildirib. - Aİİ-yə üzvlük imtiyazdır, Aİ-yə üzvlük isə blokdakı iqtisadi və sosial problemlərə görə “Titanik”ə bilet almaqla müqayisə oluna bilər”.
Overçuk, İrəvanın Aİİ-dən çıxacağı təqdirdə Ermənistanın istehlak malları və enerji üçün daha yüksək xərclərlə üzləşəcəyini proqnozlaşdırır.
Müəyyən dərəcədə Aİ-yə İnteqrasiya Aktı İrəvanın tamhüquqlu üzvlük əldə etmək səylərində başlanğıcın sonunu göstərir. Ermənistan qanunvericiliyinin Aİ standartlarına uyğunlaşdırılması kimi nəhəng daxili islahat çağırışlarından başqa, ölkə Azərbaycanla sülh bağlamalıdır.
Sülh sazişinin perspektivləri indi bəlkə də bir neçə ay əvvəlkindən daha uzaq görünür, lakin proses qəfil dəyişikliklərə meylli olduğunu sübut etdi. Məsələn, Çeçenistanda hava hücumundan müdafiə qüvvələri tərəfindən Azərbaycan təyyarəsinin təsadüfən vurulmasına görə Kremlin heç bir məsuliyyəti öz üzərinə götürməməsi ilə bağlı Azərbaycan və Rusiya arasında mövcud gərginlik davam edərsə, Bakı danışıqlarda Ermənistana qarşı mövqeyini yumşaltmağa meylli ola bilər.
Donald Trampın yanvarın sonunda Ağ evə qayıtması ABŞ-Ermənistan əməkdaşlığının gələcək perspektivləri ilə bağlı suallar yaradır. Bir çox erməni ümid edir ki, Trampın qayıdışı ikitərəfli əlaqələri genişləndirmək səylərini sürətləndirəcək və noyabr seçkiləri öncəsi seçilmiş prezidentin “təqib olunan xristianları qoruyacağı” barədə söylədiyi fikirlərə istinad edir.
Eyni zamanda, siyasi müşahidəçilər Tramp administrasiyasının xarici siyasətinin Cənubi Qafqaza üstünlük verməyəcəyini gözləyirlər.
Geri qayıt