Avtokratiyadan teokratiyaya?
Bu gün, 14:00
21-ci əsr sürprizlər təqdim etməyə davam edir. Belə görünürdü ki, on milyonlarla insanın həyatına son qoyan iki dağıdıcı dünya müharibəsindən və onu başladan siyasətçilərin utancverici məğlubiyyətindən sonra baş tutan tribunallardan sonra heç bir ölkə bir daha heç vaxt ən müqəddəs şeyə - insan həyatına, azadlığına və ərazisinə qəsd etməyə cəsarət edə bilməz. Yaxud heç bir müsəlman ölkəsi İran mollalarından, özünü İslamın əsaslarının müdafiəçisi kimi göstərən terrorçu İŞİD-dən nümunə götürməyəcək və orta əsrlərə qayıtmayacaq.
Amma, yox! Artıq üç ilə yaxındır ki, bütün sivil bəşəriyyət dünya xəritəsini yenidən cızmaq niyyəti ilə yüzminlərlə qurbanı ilə suveren Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı hərbi təcavüz etmiş Rusiya lideri ilə nəticə çıxarmaq istəmir.
Və 50 ildən artıq hakimiyyətdə olan diktator Əsəd rejimini devirməyə müvəffəq olan Suriya üsyançıları, indi yeni Suriya hökuməti hərtərəfli sivil dövlət quracağına söz verəndən bir ay keçməmiş, onun səmimiliyinə şübhə etməyə əsas verdi.
Belə çıxır ki, inklüzivlik qaydaları qadınlara aid olmayacaq. Ölkədəki müxtəlifliyi, dini təriqətləri və etnik azlıqları əhatə edən Suriya, çox güman ki, qadınları təkcə dövlət quruculuğunda deyil, hətta ictimai həyatda da iştirakdan kənarlaşdıracaq. Suriyanın yeni hökuməti “Taliban”ın yolunu gedəcək və qadınlara öz mətbəxi və yataq otağından başqa hər şeyi qadağan edəcəkmi?
Suriyanın yeni lideri Əhməd Hüseyn əl-Şaranın Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barro ilə Dəməşqə birgə səfəri zamanı Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berboka əl uzatmaqdan imtina etməsi post-Əsəd dövrünün Suriyasında qadınlara necə münasibət göstəriləcəyi sualını gündəmə gətirib.
Yeri gəlmişkən, etiraf etmək lazımdır ki, Suriya vətəndaş müharibəsi və İŞİD-in güclənməsindən əvvəl dünyəvi müsəlman ölkəsi olub, qadınlar kifayət qədər hüquq və azadlıqlara malik olub, işləyirdilər və İranda olduğu kimi burka, çarşab və hicab taxmaları tələb olunmurdu.
İndiyə qədər Əhməd Hüseyn əl-Şara plüralizmdən və inklüzivliyə can atmaqdan danışırdı, lakin onun Berbokla apardığı diplomatiya çaşqınlıq yaratdı. Bəs bu hadisədən hansı nəticə çıxarmaq olar? Suriyanın faktiki olaraq yeni hökmdarı kimdir və Heyət Təhrir əl-Şam və liderləri Əsəddən sonra hansı gələcəyi planlaşdırır?
Bu epizod, bir tərəfdən, mühafizəkar ənənələrə hörmət kimi qiymətləndirilə və ya həvəskarlıqla əsaslandırıla bilər. Ola bilsin ki, diplomatiyada əl sıxmağın dünya siyasətçiləri və iş adamları üçün hətta ənənəvi Səudiyyə və Əmirlik hökmdarları tərəfindən qəbul edilən müasir standart salamlaşma olduğunu bilmirdi. Beləliklə, hələ 1987-ci ildə Səudiyyə kralı Fəhd İngiltərənin Baş naziri Marqaret Tetçerlə əl sıxdı və bu jestin etibar və ya ən azı qarşılıqlı əlaqəyə hazır olduğunu başa düşdü.
Amma onun əl sıxmaması insanı ehtiyatlandırır. Yaxud Əl-Şara radikal siyasi İslamın spektrindədir və onun modernləşməsinin sərhədləri var. Yaxud o, bir tərəfdən beynəlxalq ictimaiyyəti, Avropanı və ABŞ-ı arxayınlaşdırmaqla daha sərt, “Əl-Qaidə”yə meylli HTŞ yaraqlılarını sakitləşdirmək arasında balans yaratmağa çalışır.
Narahatlığa daha bir səbəb Şadi əl-Vaisinin HTŞ-nin cəza qolunun ölkənin yeni lideri tərəfindən müvəqqəti ədliyyə naziri təyin edilməsi olub. Son günlər sosial mediada onun İdlibdə qadınları zina və fahişəliyə görə açıq şəkildə ölümə məhkum etdiyini və onların edamını izlədiyini göstərən vəhşi videogörüntülər yayılıb.
Avropa paltarı geyinib, saqqalını səliqəyə salıb, ekstremist keçmişindən uzaqlaşmaq istəyən və 2016-cı ildə “Əl-Qaidə” ilə əlaqəsini kəsən Əhməd Hüseyn əl-Şaranın bu hərəkətləri siyasi sadəlövhlük olduğunu göstərmirmi? Axı onun 8 il rəhbərlik etdiyi İdlib hökumətində də qadın siyasətçi yox idi.
Və bu gün məhz onun qadınlara münasibəti Suriyanın yeni liderinin əsl niyyətlərini və ölkəni hansı istiqamətə aparacağını anlamaq üçün lakmus sınağına çevrilə bilər.
Baxmayaraq ki, ədalət naminə qeyd etmək lazımdır ki, Suriya Xarici İşlər Nazirliyi və Suriyanın rəsmi xəbər agentliyi SANA Annalena Berbokun fotosunu retuş etmədən dərc ediblər. Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbərinin bulanıq təsviri ilə qalmaqallı fotoların mənbəyinə çevrilən Azad Suriya Xəbərlər Şəbəkəsinin rəsmi kanalı “Almharar” informasiya resursundan fərqli olaraq...
Bəlkə də, narahat olmaq üçün heç bir əsas yoxdur, zaman keçdikcə əl-Şara siyasi və diplomatik təcrübə qazanacaq və dünyəvi Türkiyə dövləti modelində yeni Suriya qurmaq planlarına şübhə etməyə əsas verməyəcək. Mühakimə yürütmək hələ tezdir, lakin biz bu məqama ciddi diqqət yetirməliyik.
AYNA.az
Geri qayıt