"Bu halda korrupsiya ilə mübarizənin effektivliyi olacaq"
Bu gün, 09:25
Çin məhkəməsi 3,06 milyard yuanı (təxminən 426 milyon dollar) mənimsəmiş və rüşvət almış Hohhot Texno-İqtisadi İnkişaf Zonasının keçmiş rəhbəri Li Jianpin haqqında ölüm hökmü çıxarıb. Edama məhkum olunan şəxsin bütün şəxsi əmlakı müsadirə edilib.
Bu hadisə Azərbaycanda korrupsiyaya görə həbs edilən, milyonlar mənimsədiyi sübuta yetirilən məmurların bir müddət sonra hansısa yolla məhkəmələrdə cəzalarını azaltması, 3-5 il sonra azadlığa çıxıb oğurladıqları ilə keyfini davam etdirməsini yada salır və müqayisə üçün əsaslar yaradır. Bir çox ekspertlər bildirir ki, ölkədə uzun illərdir aparılan antikorrupsiya, antirüşvət əməliyyatlarına rəğmən büdcə oğurluqlarının yeni gələnlər tərəfindən davam etdirilməsi həm də məhz həbs edilmiş korrupsionerlərin tez bir zamanda azadlığa çıxması, bəzi hallarda az cəza alması ilə əlaqədardır. Bizdə də Çindəki kimi ən ağır cəza, ömürlük həbs tətbiq olunsa, rüşvət, korrupsiya azalar, minimuma enərmi?
Tanınmış vəkil Əkrəm Həsənov “Yeni Müsavat”a deyib ki, Azərbaycanda qüvvədə olan “Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında” Qanun əks motivasiyadır, korrupsiyanın qarşısını almaq əvəzinə onun genişlənməsinə xidmət edir: “Korrupsiya ilə əsasən kim məşğul olur? Məmurlar. Onlar korrupsiya ilə aşkar məşğul olurlar? Əlbəttə, yox, bunu gizli edirlər. Deməli, məmurların cinayətlərini müəyyən etmək üçün ilk növbədə onların gəlir və xərcləri üzərində nəzarət olmalıdır. Başqa sözlə, məmurların gəlir və xərclərinin bəyan edilməsi haqda qanunvericilik qəbul edilməli və mütləq icra olunmalıdır. Digər tərəfdən, dövlət büdcəsinin icrası üzərində ictimai nəzarətin qanunverici təminatı olmalıdır. Hər bir dövlət qurumu (hərbi və təhlükəsizlik sahələri istisna olmaqla) xərclərini gündəlik əsasda onlayn rejimdə saytında dərc etməlidir: Hamı üçün aşkar olmalıdır ki, xalqın pulları hara gedir. Başqa misal: dövlət vəsaiti hesabına güzəştli kreditləşdirmə şəffaf deyil. Hər bir sahədə. Mərkəzi Bankın kreditləri də, ipoteka kreditləri də, sahibkarlara güzəştli kreditlər də və s. qeyri-şəffaf şəraitdə verilir. Qanunla nəzərdə tutmaq lazımdır ki, belə kreditlər də kredit verən qurumların saytlarında tam açıqlanmalıdır. Amma əlbəttə, qanunvericiliyin icrasında da xeyli problem var. Məsələn, "Dövlət satınalmaları haqqında" Qanun var, amma ona əməl edən dövlət qurumlarını barmaqla göstərmək olar. Hər il üzrə potensial satınalmaların planı qabaqcadan dərc olunmalıdır. Demək olar ki, əməl edən yoxdur. Digər misal: açıq tenderlər elektron qaydada hökumət portalında keçirilməlidir. Amma buna çox nadir hallarda rast gəlmək olar.
Onun tərəfdarıyam ki, korrupsiya cinayətlərinə görə ömürlük azadlıqdan məhrumetmə cəzası tətbiq olunmalıdır. Amnistiya, əfv korrupsiya cinayətlərinə görə həbs olunanlara şamil olunmasın. Cinayəti törədən bilsə ki, ömürlük cəza alacaq, ona hər hansı bir güzəşt olunmayacaq, bu halda korrupsiya ilə mübarizənin effektivliyi olacaq. İndiki halda isə sistemsiz şəkildə iş aparılır. Ədalətsizlik də elə budur. Büdcə pullarını oğurlayan da fikirləşir ki, oğurlayaram, oğurladığımın bir hissəsini qaytararam, açıb buraxarlar məni. Azərbaycanda korrupsiya ilə ancaq icra başçıları məşğul olmur. Dövlət məmurlarının mütləq əksəriyyəti bu işlə məşğuldur. Publik hüquqi şəxslər də bura daxildir. Formal olaraq dövlət qulluqçusu hesab edilmirlər. Amma büdcədən maliyyələşirlər və əlləri çatan pulları özününküləşdirə bilirlər. Azərbaycan məhkəmələrinin korrupsiya cinayətləri ilə bağlı tutduğu mövqe də bu cinayətin genişlənməsi üçün münbit şərait yaradır. Toyuq oğrusuna 11 il cəza verilirsə, o, 11 ildən sonra azadlığa çıxır. Büdcədən milyonları oğurlayan, əhalinin aztəminatlı ailələrinə ayrılan qəpik-quruşu belə qamarlayan məmur isə 11 il cəza alır və uzağı 5 ilə azadlığa çıxır. Sabiq əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Səlim Müslümov 10 milyonlarla manat büdcə vəsaitini oğurladı, tutuldu və məhkəmədən şərti iş verib azad etdilər. Səlim Müslümovun büdcədən külli miqdarda oğurluqdan sonra azadlıqda qaldığını görən digər məmur nə fikirləşəcək? Fikirləşəcək ki, əlini korrupsiyaya bulaşdırdınsa, bacardıqca daha çox oğurlamalısan ki, tutuldun, bir hissəsini verib məhkəmədən azadlığa çıxa biləsən. Azərbaycanda qanunların bu şəkildə tətbiqi korrupsiya cinayətlərinin qarşısını almır, əksinə, korrupsiya cinayətlərinin daha miqyaslı şəkildə törədilməsini stimullaşdırır. Az oğurlayan tutulanda həbsdən canını qurtara bilmir. Çox oğurlayan isə (Səlim Müslümov nümunəsində bunu gördük) rahat şəkildə canını həbsdən qurtara bilir. Mümkün qədər çox oğurlayanın tutulanda azadlıq şansı da çoxdur".
Əkrəm Həsənovun sözlərinə görə, Azərbaycanda belə təəssürat formalaşıb ki, sərt qanun qəbul edildisə, cinayətin də qarşısı alınacaq. Əslində isə belə deyil: “Qanun qəbul edəndə fikirləşilməlidir ki, reallıqda tətbiqi necə olacaq. Qanunu qəbul etməklə deyil ki. Qanunun işləməsini təmin etmək lazımdır. Azərbaycanda "Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında" Qanun var. Çox təəssüf ki, bu qanun işləmir! Bu qanun əks-motivasiyadır. Yəni korrupsiyanı stumullaşdıran qanundur. Məmur da qanunla tanış olur, görür ki, büdcəni nə qədər çox yesə, ələ keçəndə bir o qədər də çox azadlıq şansı var. Ona görə də büdcədən oğurluğu bacardığı qədər çox edir. Bunun əsas səbəbləri sırasında ictimai nəzarətin olmaması, məmurların gəlir bəyannaməsi verməməsidir. Bütün dövlət reyestrləri də bağlıdır. Halbuki bütün dövlət reyestrləri açıq olmalıdır ki, istənilən məmurun nəyi var, nəyi yoxdur bu bilinsin. Sabah məmur həbsə alınanda hamı bilməlidir ki, bunun nəyi var, nəyi yoxdur. Azərbaycanda isə bunu yalnız hüquq-mühafizə orqanı bilir və həbsə alınan məmur da onu tutanla razılaşmağa meyl edəcək. Çünki qarşısındakı da məmurdur, o da qazanmaq istəyir. Əlini bulaşdırmaq istəməsə, ondan yuxarıdakı bulaşdıracaq. Şəffaflıq olsa, hər kəs biləcək ki, məmurların nələri var, harada var? Bu halda korrupsiya cinayətlərinin qarşısını almaq mümkün olacaq".
Geri qayıt